DOĞAL ÇİÇEK SOĞANLARIMIZIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ İLE İLGİLİ GÜZEL BİR HABER
İhracatı yasak ve kotaya tabi doğal çiçek soğanlarının türleri tespit edildi ve Tarım ve Orman Bakanlığının, Doğal Çiçek Soğanlarının 2019 Yılı İhracat Listesi Hakkında Tebliği, 1 Ocak 2019’da yürürlüğe girmek üzere Resmi Gazete’de yayımlandı.
Yazan: Dr.Şükran ÇAKIR ARICA
12 Aralık 2018 tarihli ve 30623 Sayılı Resmî Gazetede yayınlanan Tarım ve Orman Bakanlığının Doğal Çiçek Soğanlarının 2019 Yılı İhracat Listesi Hakkında Tebliğin (tebliğ no: 2018/49) amaç ve kapsamı, “2019 yılı için doğadan toplanarak ihracatı yasak olan çiçek soğanlarının familyalarını, cinslerini ve türlerini; doğa ve üretim olarak kotayla sınırlandırılan çiçek soğanlarının familyalarını, cinslerini ve türlerini; ihracat miktarları ve çevre ölçüleri ile ihracatı üretimden serbest olan çiçek soğanlarının familyalarını, cinslerini ve türlerini belirlemek” olarak ifade edilmekte ve bu türler Tebliğin Ek-1’inde yer alan tabloda gösterilmektedir.
Buna göre, doğadan toplanarak ihraç edilmesi yasak bazı çiçek soğan türleri şöyle:
“Allium (Yabani soğan), Anemone (Yoğurt çiçeği), Crocus (Çiğdem), Fritillaria türleri, Lilium (Zambak) türleri, Muscari (Müşkürüm), Sternbergia (Kara çiğdem), Tulipa (Lale), Eminium, Biarum, Geranium tuberosum (Deve tabanı), Dracunculus vulgaris (Yılan bıçağı), Nympheaceae (Nilüfer), Orchidaceae (Salep), Arum (Yılan yastığı), Pancratium maritimum (Kum zambağı), Hyacinthus orientalis (Şark sümbülü), Gentiana lutea (Censiyan), Cyclamen (Sıklamen) (C. coum, C. cilicium ve C. hederefolium hariç), Galanthus (Kardelen) (G. elwesii ve G. woronowii hariç), İris (Süsen), Paeonia (Şakayık), diğer yumrulu ve soğanlı türler.”
Ayrıca, Orchidaceae (salep) familyası türlerinin yumru ve droglarının da (toz, tablet ve her türlü formda) ihracatı yapılamayacak. Tebliğe göre, doğal çiçek soğanı türlerinin yaprak, tohum, çiçek, yumru ve benzeri aksamlarının ihraç edilebilmesi için bakanlıktan ihraç müsaadesi alınacak. Populasyonların durumu ve nöbetleşme (münavebe) esaslarına göre belirlenen yerlerde ise bu türlerde söküm yapılamayacak. Buna göre örneğin, Isparta’nın tamamında, Konya’nın Derebucak ilçesi ile Antalya’nın Akseki ve Alanya ilçelerinde Galanthus elwesii (Toros kardeleni) türlerinin toplanması yasaklanmıştır.
Tebliğ kapsamındaki türlerin soğanları ve yeşil aksamı, karayolu açılan, yeni baraj gölü tesis edilecek olan, maden işletme sahaları, yeni yerleşime açılan alanlar ve benzeri ile tapulu arazilerden sökülüp veya biçilebilecek. Bunun için sahanın bu türlü bir alan olduğu ile ilgili devlet kuruluşları tarafından kanıtlanması gerekecek. İl müdürlükleri tarafından belgelenen bu soğanlar yurt içinde üretim için anaç materyali olarak kullanılabilecek.
Türkiye’de geofit olarak adlandırılan soğanlı bitkiler sahip oldukları alkoloidler gibi kimyasal içerikleri, güzel kokuları ve göz alıcı çiçeklerinden dolayı ilaç ve parfümeri sanayiinde hammadde kaynağı olarak ve aynı zamanda bahçelerde süs bitkisi olarak önemli potansiyellerdir. Türkiye’den ihraç edilen soğanlı bitkilerden elde edilen yıllık gelirin yaklaşık 5 milyon TL olduğu ve geofitlerin büyük bir çoğunluğunun doğadan sökülerek ihraç edildiği bildirilmiştir (Sener vd, 1999; Karaoğlu, 2010).
Bilinçsiz ve aşırı miktarda yapılan bu sökümlerin bu bitkilerin doğadaki büyük bir çoğunluğunun neslinin tükenmesine neden olduğu bilinmektedir. Bu bitkilerin doğadan sökülmesinin önlenmesi ve bazı ekonomik değeri öne çıkan türlerin in vitro çoğaltımının desteklenmesi (Bayram vd. 2010; Karaoğlu, 2010) çok önemlidir. Bu bağlamda 12 Aralık 2018 tarihli ve 30623 Sayılı Resmî Gazetede yayınlanan Tarım ve Orman Bakanlığının Doğal Çiçek Soğanlarının 2019 Yılı İhracat Listesi Hakkında Tebliğin (tebliğ no: 2018/49) amaç ve kapsamı doğrultusunda Türkiye’de titizlikle takip edilerek uygulanması, ülkemiz biyoçeşitliliğinde önemli bir yere sahip olan geofitlerin doğadaki biyoçeşitliliğinin sürdürülebilirliği için çok önemlidir.
Kaynaklar:
Bayram, E., KIRICI, S., TANSI, S., YILMAZ, G., KIZIL, O. A. S., & TELCİ, İ. (2010). Tibbi ve aromatik bitkiler üretiminin arttirilmasi olanaklari. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasi, Ziraat Mühendisligi VII. Teknik Kongresi (2010), 11-15.
KARAOĞLU, C. (2010). Soğanlı bitkiler ve in vitro hızlı çoğaltım. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 19(1-2).
Sener, B., Koyuncu, M., Bingöl, F., & Muhtar, F. (1999). Production of bioactive alkaloids from Turkish Geophytes. Gazi University Faculty of Pharmacy, Departement of Pharmacoqnosy, Maltepeankara, Turkey.
Yorum yaz