29 Eylül Uluslararası Gıda Kaybı ve İsrafına Karşı Farkındalık Günü

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) 29 Eylül 2023 tarihli Gıda Kaybı ve İsrafına Karşı Farkındalık Günü için herkesi duyarlılığa davet ediyor. Gıda kaybını ve gıda israfını azaltmak ortak bir sorumluluktur. Her düzeydeki tüm paydaşların katılımı gerekmektedir: Hükümetler, özel sektör, sivil toplum, kalkınma ajansları, araştırma ve akademik kurumlar ve tüketiciler bu çabaya ortak olmalıdır. Özellikle kamu, özel sektör ve araştırma kuruluşları alanındaki işbirliği çok önemlidir.

UNEP tarafından her bir tarafın gıda kaybını ve israfını azaltmak için nasıl harekete geçebileceğine dair önerileri aşağıda özetlenmiştir:

Tüketiciler:

UNEP, her birimizin her yıl ortalama 74 kg gıda atığı ürettiğini tahmin ediyor; bu ortalama bir insandan daha ağırdır! (UNEP, 2021).

Tüketici gıda israfı, gelişmiş ülkelerle sınırlı olmayan küresel bir sorundur ve ölçüldüğü hemen hemen her yerde önemlidir. Gıda israfı sorununa ve bunun iklim değişikliği üzerindeki etkilerine ilişkin farkındalık artmaktadır. Sesinizi yükseltin ve yiyecek israfının sosyal açıdan kabul edilemez olmasına yardımcı olun.

Birkaç alışkanlığı değiştirmek büyük bir fark yaratabilir:

1. Artık malzemelerden en iyi şekilde yararlanmak için haftalık ‘Kullan’ Günü veya ‘Kullan’ Yemeği planlayın
2. Buzdolabınızda ‘Önce Beni Ye’ yöntemiyle bozulabilen yiyecekler için bir raf belirleyin.
3. Bir alışveriş listesi yazın ve toplu promosyonlardan kaçının.
4. Pirinç, kuskus ve makarnanın porsiyon boyutlarını ölçün.
5. Yiyecekleri en iyi şekilde saklayın ve tarih etiketlerini okuyun. 
6. Arta kalanları arkadaşlarınızla ve komşularınızla paylaşın veya özellikle yola çıkmadan önce ve tatilden sonra yiyecek bağışında bulunun.
7. En üst düzeyde tazeliğin tadını çıkarmak için kendi meyve ve sebzelerinizi yetiştirin. Fazlalıkları koruyun veya bağışlayın.
8. Ağaç meyveleri ve yemişler gibi peyzaj ürünleri için bilgi toplulukları oluşturun. 
9. Geriye kalan gıda atıklarını ve yenmeyen kısımları kompost haline getirin veya yerel yönetimden gıda atıklarının toplanması konusunda bilgi alın.

Kentler: 

Kentler, gıda israfına karşı mücadeleye öncülük etmek için benzersiz bir konuma sahiptir. Şehirler politika geliştirme ve program uygulama konusunda çevik olabilir ve katı atıklar ile gıda atıklarıyla örtüşen birçok halk sağlığı sorunu üzerinde doğrudan düzenleyici kontrole sahip olabilir. Şehirler, israf edilen gıdaları azaltarak belediye atık yönetimi maliyetlerini dengeleyebilir ve iklim ve sürdürülebilirlik hedeflerini karşılayabilir. Şehirler, fazla gıdayı kurtararak gıda açığını kapatabilir. Şehirler yiyecek artıklarını geri dönüştürerek çöplüklere atılanları en aza indirebilir. Bunu yapmak için şunları yapabilirler:

1. Gıda israfını azaltmayı amaçlayan bütünsel planlar hazırlayın ve benimseyin.
2. Yeşil kamu alımları, gıda atıklarının olmadığı kamu kantinleri veya belediye pazarlarının kurulması yoluyla gıda kaybı ve atık azaltma faaliyetlerine yatırımları teşvik edin.
3. Kentsel gıda bahçeleri gibi topluluk destekli tarımı ve birincil düzeyde gıda kaybını azaltan girişimleri teşvik edin.
4. Çok çeşitli kamu ve özel aktörleri gıda israfını önleme faaliyetleri geliştirmeye teşvik eden yerel bir gıda ortamı oluşturun.
5. Eğitim programları veya vatandaşları gıda israfını azaltmaya teşvik eden etkili kampanyalar yoluyla gıdanın değeri konusunda farkındalığı artırın ve eğitin.
6. Geriye kalan gıda atıklarının değerlendirilmesini sağlamak için biyolojik atık yönetim sistemlerinin oluşturulmasını teşvik edin.

Hükümetler: 

Ulusal hükümetler iklim ve çevre hedeflerine ulaşırken, aynı zamanda gıda kaybını ve israfı azaltan politika ve eylemleri benimseyerek gıda güvenliğini geliştirebilir, aileler ve işletmeler için para tasarrufu sağlayabilir. 

1. Ulusal tarımsal gıda sistemlerini, doğal kaynak tabanını destekleyen sağlıklı beslenme ve sürdürülebilir tarımsal gıda sistemleri lehine dönüştürmeye yönelik çalışmayı taahhüt edin.
2. Gıda kaybı ve gıda israfını Paris Anlaşması’na Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkılar’a (NDC’ler) entegre ederek iklim hedefini yükseltin.
3. İklim, biyoçeşitlilik ve ticaretle ilgili politikaların taslağını hazırlarken, sürdürülebilir üretim, gıda kaybının ve gıda israfının azaltılması ve sağlıklı beslenme gibi hususları önceliklendiren tarımsal gıda sistemleriyle ilgili politikaları benimsemeyi düşünün.
4. Gıda Kaybı Endeksi ve Gıda İsrafı Endeksi’ni kullanarak SKH 12.3’ü ölçün ve raporlayın.
5. Tedarik zincirlerinde ve hanelerde gıda kaybı ve gıda israfıyla mücadele etmek için kamu-özel sektör ortaklıklarını geliştirin veya destekleyin; örneğin hem gıda kaybını hem de gıda israfının azaltılmasını desteklemek için altyapı desteğinin geliştirilmesine yatırım yapın.
6. Vatandaşların evdeki gıda israfını azaltmalarına yardımcı olmak amacıyla tüketici davranışlarında bir değişikliği teşvik edecek programlar uygulayın.
7. Gençler arasında gıda kaybı ve gıda israfına ilişkin farkındalığı artırmak için yerel yetkililerle birlikte çalışın: okul müfredatına gıda kaybı ve gıda israfıyla ilgili konuları dahil edin.

Özel sektör:

Özel sektörün, gıda sistemlerine dinamizm kazandırmada ve değişimi hızlandırmada önemli bir rolü var. Ekonomik kalkınmayı sağladığı ve istihdam, üretkenlik ve sürdürülebilirlik açısından olumlu göstergelere katkıda bulunduğu kanıtlandığı için gıda kaybı ve israfın azaltılmasından da faydalanabilir. 

1. İklim dostu araştırma ve inovasyona yatırım yapın. Tarımsal gıda sistemi genelinde gıda kaybını ve gıda israfını sürdürülebilir şekilde azaltan başarılı yenilikleri uygulamak ve ölçeğini büyütmek için harekete geçin.
2. Yeşil ve sosyal hedefleri şirketin iş modellerine temel performans göstergeleri olarak dahil edin.
3. Gıda kaybı ve gıda israfını ölçerek ve kamuya açıklayarak şeffaflığı ve hesap verebilirliği artırın.
4. Gıda ambalajını azaltın, yeniden kullanın veya iyileştirin – aşırı veya sürdürülemez ambalajlama, gıdanın çevresel maliyetine katkıda bulunur.
5. Tedarik zincirleri ve evlerdeki gıda kaybının üstesinden gelmek ve gıda israfını azaltmak için eğitim, altyapı geliştirme ve davranış değişikliği programlarını destekleyebilecek kamu-özel sektör ortaklıklarına katılın.
6. Tedarik zinciri paydaşlarının ve tüketicilerin gıda kaybını ve gıda israfını azaltmalarına yardımcı olacak müdahaleleri pilotlaştırın ve ölçeklendirin.

Sivil toplum kuruluşları:

STK’lar gıda israfının gerçek maliyeti konusunda vatandaşların bilinçlendirilmesinde kilit rol oynamaktadır.  Gıda etiketlemesinin daha iyi anlaşılması konusunda farkındalık yaratmanın yanı sıra, gıda hazırlama ve saklama konusunda bireylerin zamandan ve paradan tasarruf etmesinin yanı sıra israfı azaltmasına da yardımcı olabilecek ipuçları sağlayabilirler.

Ayrıca sivil toplum, gıda kayıplarının ve atıklarının topluluklarımız arasındaki en savunmasız kesimlere yeniden dağıtılmasını ve böylece gıda kaybı ve israfının azaltılmasını sağlayacak çözümler ve planlar oluşturabilir. Örneğin gıda bankaları, gıdanın üreticilerden, distribütörlerden, perakendecilerden veya bireylerden kurtarılması ve sivil toplum kuruluşları aracılığıyla ihtiyacı olan kişilere yeniden dağıtılması konusunda hayati öneme sahip olabilir.

Ayrıntılı bilgi için kaynak: https://www.stopfoodlosswaste.org/act-now