İnsan ve Hayvanlarda Coxiella Enfeksiyonları (Q-fever)
- İlk defa Avusturya’da, Q hummasının etiyolojik ajanı olan Coxiellaburnetii 1937 yılında tanımlanmıştır.
- Coxiellaburnetii konağa bağlı faz varyasyonu geçiren tek mikroorganizmadır.
- Gram (+),
- Çok küçük,
- Çomak şeklinde,
- Genelde pleomorfik gözlenen mikroorganizmalardır.
- Üremek için canlı ortama ihtiyaç duyarlar.
- Vektörlerle taşınırlar.
- Çevresel faktörlere duyarlıdırlar.
- Sporsuz ve hareketsiz mikroorganizmalardır.
- Gram boyama yöntemleriyle iyi boyanmazlar.
- Giemsa ile menekşe renginde boyanırlar.
- Endoteliyal ve epitaliyal hücrelerin sitoplazmalarında üreyerek mikrokoloniler oluştururlar.
- Canlı hücrede lizozomalvakuollerin içinde yaşar ve ürerler.
- Fiziksel ve kimyasal etkenlere karşı dayanıklıdırlar. 63°C nemli ısıya 30 dakika kadar dayanabilirler. Kuru dışkıda yıllarca canlılığını korur. Embriyolu yumurta kültürlerinde en az 8 yıl saklanabilirler.
- Sütte 46 gün, tereyağında 41 gün infeksiyon yeteneğini kaybetmemektedirler.
EPİDEMİYOLOJİSİ
- Hayvanlarla yakın ilişkili olan insanlarda meslek hastalığı olarak görülür.
- Keneler C.burnetii için vektör görevi görür. (Dermacenter, Haemaphysalis, Argasid)
- Hayvanlarda hastalık subklinik seyrettiğinden hayvanlar arası bulaşma daha kolay olmakta ve insanlar için de devamlı infeksiyon kaynağı olmaktadır.
- burnetiiruminantların dişi genital bölgelerine ve meme bezlerine yerleşir ve çoğalır.
- İnfekte hayvanlar uterus akıntılarıyla, fötus sıvılarıyla ve sütleriyle intermitant veya devamlı olarak mikroorganizmayı yayarlar.
- İdrar, dışkı, süt ve her türlü bulaşık ürünlerle bulaşma mümkündür.
- Bulaşma sindirim yoluyla olduğu gibi aerosol yolla da olmaktadır.
- İnsanlardaki salgınlar infekte süt işletmelerinden bulaşan infeksiyon ile ilişkilidir.
- burnetii’nin neden olduğu Q humması, çiftlik hayvanları ve onların ürünleriyle temasta olan çiftçilerin, mezbaha çalışanlarının, veteriner hekimlerin grip (influenza) benzeri meslek hastalığıdır.
PATOGENEZİ
- burnetii dişi üreme organlarında ve meme bezlerinin hücrelerinde lokalize olur ve çoğalır.
- Evcil ruminantlarinhalasyon, sindirim ve artropod ısırıkları yolu ile infekte olurlar.
- Doğum genelde normaldir. Yavru doğabilir ve bu esnada etkenler etrafa saçılır.
KLİNİK BULGULAR
- Evcil hayvanlarda çoğu enfeksiyonsubkliniktir.
- Koyun, keçi, sığır, kedide nadiren sporodikabortlar görülebilir.
- Spontanabortus dışında evcil hayvanlarda hastalık görülmesi nadirdir.
- Ruminantlardainfeksiyonlar zayıf yavru doğumu ve infertilite problemleri ile sonuçlanabilir.
- Plasentitis veya endometritis belirgin olabilir.
- Fötal lezyonlar; hepatit, myokardit, interstisyelpneumonidir.
- Evcil hayvanlarda hastalığın görülme şekli farklılıklar gösterir.
- Koyunlarda hastalık geçicidir ve spontan iyileşme gözlenir. İnfekte koyunlar doğum dışında genellikle infeksiyondan birkaç ay sonra patojeni yaymayı durdururlar, sürüdeki diğer hayvanlar için infeksiyon kaynağı olarak rol oynamazlar.
- burnetii koyunların plasentalarından sıklıkla izole edilse de sütle yayılması nadirdir.
- Bunun aksine Coxiella’ların süt veren inekler tarafından sütle kronik olarak atılması aylar ve yıllar boyunca devamlılığını sürdürür. İnfeksiyonun bu özelliği özellikle süt veren sürülerde infeksiyonun devamlılığını sağlar.
İNSANLARDA…
- burnetii ile kontamine süt ve süt ürünlerinin yenilmesi insanlarda asemptomatikinfeksiyonlara neden olur.
- Çevreden solunum yolu ile alınan infeksiyon, infekte süt ve süt ürünleriyle alınana göre daha büyük tehlike oluşturur.
- İnsanlarda genelde influenza benzeri solunum yolu hastalığı görülür ve bu genelde tam iyileşme ile sonuçlanır.
- Ancak pneumoni, hepatikinfeksiyon veya endokarditis vakalarında mortalite yüksektir.
TEŞHİS
1. Klinik teşhis (Klinik belirtiler yeterli olmasa da bazı yavru atma veya ölü doğumlar hastalıktan şüphe ettirir.)
2. Nekropsi bulguları (Plasentitis, fötustagranülamatözhepatitis, myocarditis ve interstisyelpneumoni lezyonları görülmektedir.)
3. Lab.Muayeneleri:Kan, süt, idrar, plasenta, atık yavru gibi materyallerden örnek alınır.
Bakteriyoskopi: Plasental doku ve uterus akıntılarından yapılan ve MZN yöntemiyle boyanan preparatlarda küçük kırmızı kokobasiller görülür.
Kültür: C.burnetii kobay, fare, hücre kültürleri, 5-7 günlük embriyolu yumurtaların yumurta sarı keselerinde kültüre edilebilir. Yumurtalarda, doku kültürlerinde veya deney hayvanlarında dokularında direkt immunofloresan boyama izolatın tanımlanmasında kullanılabilir.
Serolojik testler: Komplementfiksasyon, ELISA, indirektimmunofloresan yöntem ve bir kompetetifimmunoassay kullanılabilir.
TEDAVİ
- Evcil hayvanlarda sağaltımdan çok korumanın üzerinde durulmalıdır.
KORUMA
- Hastalık kaynakları ortadan kaldırılmalıdır.
- Sütün kesinlikle pastörize edilmeden tüketilmemesi gerekir.
- Hasta hayvanlardan ölen olursa tüy ve yünleri dahil yakılması önerilir.
- Vektörlerle mücadele önemlidir.
- Hijyen şartları iyileştirilmelidir.
- Tanı koyulduktan sonra doğum yapmakta olan ruminantların ayrılması, plasenta ve abort olan fötusların ortadan dikkatli bir şekilde kaldırılması önemlidir.
- Gebe olmayan ruminantların yıllık aşılanması için inaktive yumurta sarısı aşıları mevcuttur.
- Yüksek infeksiyon riski altında bulunan laboratuvar çalışanları ve mezbaha çalışanları için uygun aşı mevcuttur.
İnt.Vet.Hek.İlayda ELGEZDİ
Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Veteriner Fakültesi
DOSDER Gençlik Komisyonu Üyesi
Yorum yaz